10سپتامبر مصادف با 20 شهریور روز جهانی پیشگیری از خودکشی     

                                              
 
روز جهانی پیشگیری از خودکشی که همه ساله در ۱۰ سپتامبر و در سراسر جهان برگزار می‌شود، برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به خودکشی و پیشگیری از آن در نظر گرفته شده‌است. 
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی‌ در هر ۴۰ ثانیه یک نفر در جهان خودکشی می‌کند. سالانه ۲۰ تا ۶۰ میلیون نفر در جهان دست به خودکشی می‌زنند اما تنها یک میلیون نفر از آن ها در اقدام خود موفق می‌شوند. خودکشی رفتار و پدیده‌ای ضداجتماعی است که معمولا در پی فشارهای اجتماعی و خانوادگی شکل می‌گیرد.
آنچه باعث این نام گذاری و به طور کلی ابراز نگرانی نسبت به پدیده خودکشی شده، این است که با توجه به افزایش بیکاری، فشارهای مالی و بحران های اقتصادی و همچنین بروز انواع اختلالات روانی از جمله اضطراب،‌ افسردگی، اعتیاد به مواد مخدر و الکل، احتمال خودکشی در افراد بیشتر شده و از طرف دیگر آمارهایی که از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان های بهداشتی کشورها منتشر می‌شود، نگرانی جهانی از میزان خودکشی جوانان و نوجوانان را افزایش داده است.
در کشور ما هم مانند سایر نقاط جهان، این روند نگرانی جامعه‌شناسان، روان شناسان و آسیب‌شناسان اجتماعی را به همراه داشته و آنها نسبت به در نظر گرفتن راهکارهای مقابله با این مقوله هشدار می‌دهند.
خودکشی و اقدام به آن یکی از رفتارهای ضداجتماعی و یک آسیب اجتماعی به شمار می آید. خودکشی تلاشی آگاهانه به منظور خاتمه دادن به زندگی شخص توسط خودش می باشد که ممکن است این تلاش به اقدام تبدیل گردد یا فقط به شکل احساسی در فرد بماند. پدیده افکار خودکشی در بسیاری از اقشار مردم از جمله (جوانان، مردان، زنان و افراد مسن) دیده می شود که عدم پیشگیری از آن می تواند اقدام به خودکشی را به همراه داشته باشد.
مجموعه ای از عوامل دست به دست هم می دهند تا افکار خودکشی در شخص شکل گیرد، که معمولاً از آن ها تحت عنوان عوامل خطر نظیر سنین جوانی، ابتلا به افسردگی، بیکاری، فقر، اعتیاد، سوء مصرف الکل، مشکلات خانوادگی، حمایت اجتماعی نا¬مطلوب، یاد می¬شود .

هدف از خودکشی
اکثر افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند به دنبال هدفی مشترک هستند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
الف) حل بحران: خودکشی عملی است که به‌منظور رها شدن از مشکل و بن‌بستی که برای فرد به‌صورت بحران غیرقابل‌تحملی درآمده است، جلوه‌گر می‌شود و فرد خودکشی را تنها راه‌حل ممکن برای نجات از سردرگمی و پریشانی خود می‌بیند.
ب) فشارهای روانی: در بعضی موارد نیازها، خواسته‌ها و آرزوهای برآورده نشده چنان تأثیری عمیق بر افکار و اذهان افراد ناامید و مستأصل می‌گذارد که او را به سمت‌وسوی خودکشی می‌کشاند. تمام اقدامات منجر به خودکشی حاصل و انعکاسی از یک نیاز روان‌شناختی ناکام مانده است.
ج) احساس ناامیدی و درماندگی: اغلب افرادی که شدیداً خودشان را در برابر ناملایمات و هیجانات منفی زندگی‌شان ناتوان و درمانده احساس می‌کنند و تصور می‌کنند مشکلاتشان هیچ‌گاه حل نمی‌شود، دچار افکار آشفته و پریشانی می‌شوند که گاه آن‌ها را به‌سوی آسیب رساندن به خودشان برمی‌انگیزد.
د) عدم توانایی در تحمل درد و رنج: معمولاً افرادی که درصدد خودکشی هستند، تحمل درد و رنج بیشتر را در خود حس نمی‌کنند. آن‌ها سعی می‌کنند با خودکشی کردن از شرایط غیرقابل‌تحمل زندگی‌شان فرار کنند. خودکشی برای آن‌ها یعنی فرار از هیجانات غیرقابل‌تحمل و شرایط دردناک زندگی، برای آن‌ها پذیرش درد و ناملایمات زندگی دیگر جایی در ذهن و فکر و توانشان ندارد.
مطالعات مختلف نشان داده است كه رابطه معني داري بين ابتلاء به بيماريهاي رواني، سابقه اقدام به خودكشي، اعتياد به الكل و مواد مخدر، سابقه خودكشي در بستگان، بيماريهاي جسمي ناتوان كننده توام با بيماريهاي رواني تنهايي و انزواي اجتماعي با افزايش احتمال ارتكاب به خودكشي وجود دارد. 
چگونگی کمک به فردی که قصد خوکشی دارد

می‌توان به فردی که افسردگی شدید دارد یا حرف خودکشی را می‌زند، کمک کرد، باید از نصیحت آدم افسرده و ناامید پرهیز کرد. درس اخلاق دادن بیهوده است زیرا احساس ناتوانی و گناه را در فرد مبتلا تشدید می‌کند.
مهم این است که از انزوای فرد جلوگیری شود. فرد باید بتواند از میل خود به خودکشی حرف بزند و کسی صحبت‌های او را گوش بدهد. نباید مشکلات فرد افسرده و در آستانه خودکشی را کوچک کرد و دست کم گرفت و هم‌زمان نباید فکر کرد که صحبت کردن در این باره ممکن است قبح تصمیم به خودکشی را از بین ببرد و میل به آن را تشدید کند.
بسیاری خانواده‌ها فکر می‌کنند اگر در این زمینه‌ها سکوت کنند، به نوعی کمک کرده‌اند. اما اگر فرد بییند که توسط دیگران فهمیده می‌شود و در مورد او دورادور قضاوت نمی‌شود، در حالش موثر خواهد بود.

در فرانسه تحقیق کرده بودند که حدود ۷۵ درصد کسانی که تصمیم به خودکشی داشته‌اند وقتی توانسته‌اند با کسی در این مورد حرف بزنند، تصمیم خود را تغییر داده‌اند. یک بخش دیگر که مربوط به مسائل اجتماعی است، باید مشاوران و آموزگاران در مدارس با علایم خودکشی در دوران نوجوانی مانند افسردگی و انزوا و میل به تنهایی آشنا شوند و نسبت به آن حساسیت نشان دهند و بعد از شناسایی فرد در معرض خطر دانش آموز را به کلنیک های روان شناسی ارجاع دهند.
برای کاهش میزان خودکشی باید به تربیت و پرورش اجتماعی افراد بها داده و خانواده¬ها و مربیان باید به طور دقیق و محبت¬آمیز رفتار کودکان و نوجوانان را تحت نظر بگیرند.  اعضای خانواده به ویژه والدین باید وقت بیشتری برای فرزندان خود و دیگر اعضای خانواده اختصاص دهند تا زمینه های خودكشی از بین برود.كیفیت زمان برای در كنار خانواده بودن بسیار مهم است ، والدین می توانند برخی فعالیت های جایگزین را به جای بودن در فضای مجازی برای در كنار فرزندان خود مانند پارك یا سینما رفتن  و… در نظر بگیرند. مراکز مشاوره باید توسعه یابند و مسئولین امور اجتماعی و مددکاران اجتماعی باید در جهت نیازهای اجتماعی افراد هدایت گردند. . همچنین با توجه به آنچه که گفته شد یکی از عوامل مهم بیشتر خودکشی¬ها، افسردگی و اختلالات روانی است و بنابراین اطرافیان افرادی که دچار افسردگی هستند باید هوشیار باشند و به علائم خطری که معمولاً کسانی که قصد خودکشی دارند نشان می¬دهند توجه کنند و این علائم را جدی بگیرند. 
برای کاهش این آسیب های اجتماعی نیاز به برنامه ریزی منسجم و هماهنگ شده بین دستگاه های اجرایی و نهادهای مرتبط فرهنگی و اجتماعی از جمله آموزش و پرورش، نیروی انتظامی، بهزیستی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و تشكل های مردم نهاد است تا با شناسایی هرچه بیشتر عوامل موثر در این پدیده، با آموزش و اطلاع رسانی از بروز آن جلوگیری كنند.
امیدواریم که باتدابیر مفید مسئولان عرصه بهداشت روان آمار خودکشی در کشور عزیزمان روز به روز کاهش پیدا کند. یادمان باشد که خودکشی قابل پیشگیری و وظیفه همه است.
سازمان بهزیستی  نیز با خطوط تلفنی 1480 و همچنین اورژانس اجتماعی خط سه رقمی 123 در جهت اورژانس های اجتماعی که خودکشی نیز بخشی از آن است، به ارائه خدمات مددکاری و روانشناسی می پردازد.

مهدیه امرائی – کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی
        

منابع:  

– رضائیان محسن،اپیدمیولوژی خودکشی، اراک:انتشارات نویسنده،1388.
 – فاطمه دوست محمدی، محسن رضائیان، مقاله مراحل تدوین یک استراتژی جامع پیش¬گیری از خودکشی،  مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، دوره 18، بهمن 1398، 1155-1182.
 – خبرنامه جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی
1-"Alaska Observes World Suicide Prevention Day and Alaska Suicide Prevention Month". SitNews. 11 September 2004. Retrieved 11 June2012
 .2  Hajebi A,  Ahmadzad-As M, Davoudi F, Ghayyomi R. Trend of Suicide in Iran During 2009 to 2012